Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες

Αυτά που συνέβησαν το Δεκέμβριο στην Αθήνα –κι ίσως επαναληφθούν τον Ιανουάριο ή αργότερα- προκάλεσαν το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης, ακριβώς γιατί είναι δυσεξήγητα όταν συμβαίνουν σε μια χώρα της ευρωζώνης, και μάλιστα με τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Κι είναι δυσεξήγητα ακριβώς διότι δεν πρόκειται για «ένα πράγμα», δηλαδή για κάτι που μπορεί κανείς να το εξηγήσει με τα κατάλληλα αναλυτικά εργαλεία. Απεναντίας, η εικόνα της καταστρεφόμενης Αθήνας είναι εικόνα που προκύπτει από ένα παζλ, το κάθε κομμάτι του οποίου αποτελεί ξεχωριστό ζήτημα από τα άλλα προς έρευνα και ανάλυση.

Η ταυτόχρονη εκδήλωση διαφορετικών θεμάτων, που σχετίζονται λίγο ή και καθόλου μεταξύ τους, είναι που προκάλεσε το μέγεθος της βίας, το εκτόπισμα του διεθνούς αιφνιδιασμού, τα ανατριχιαστικά στιγμιότυπα που
έφθασαν στα σπίτια μας μέσα από τις οθόνες μας. Και μόνο αν ασχοληθεί κανείς με καθένα από αυτά τα ζητήματα ξεχωριστά, και δεν τα εντάξει σε μια ενιαία αντιμετώπιση που είναι η ευκολότερη αλλά και η πλέον λανθασμένη μέθοδος, μπορεί να διαμορφώσει ρεαλιστική και προσωπική, δική του άποψη για τα πράγματα.


Πρώτον, η αστυνομία

Καλώς ή κακώς, η αστυνομία είναι μια έννοια βεβαρημένη για τη νεοελληνική κοινωνία. Σχηματικά, θα έλεγε κανείς ότι μέχρι το πραξικόπημα του 1967 –αλλά και κατά τη διάρκεια της χούντας- τα σώματα ασφαλείας –αστυνομία και χωροφυλακή- ήταν σε μεγάλο βαθμό ταυτισμένα με μια παράταξη, την παλαιά Δεξιά, και συνεπώς απείχε από το να καταγραφεί στη συλλογική μας συνείδηση ως όργανο διαφύλαξης της τάξης.

Μετά τη Μεταπολίτευση η αστυνομία είχε μεγάλη ευκαιρία να αποκατασταθεί στη συνείδηση των πολιτών, αλλά τότε -και μέχρι σήμερα- παρουσίασε νέο μεγάλο έλλειμμα: Την ακραία αναποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της ασφάλειας των πολιτών στην καθημερινότητα. Πλημμελής εκπαίδευση, απουσία των αστυνομικών από τη γειτονιά, έλλειψη έμψυχου δυναμικού και προοδευτική προσχώρηση του υπάρχοντος στην αντίληψη της ήσσονος προσπάθειας.

Σε αυτά ας προσθέσει κανείς τον εντελώς λανθασμένο τρόπο πρόσληψης νέων αστυνομικών –το ΑΣΕΠ σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι η καλύτερη οδός, αφού δεν απαντά στις ειδικές ανάγκες που πρέπει να καλύπτει ένας αστυνομικός- ενώ υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι αδιάβλητης στελέχωσης της ελληνικής αστυνομίας. Η σύνθεση των παραπάνω χαρακτηριστικών κάνουν το φόνο ενός νέου από χέρι αστυνομικού αφορμή εξέγερσης, πράγμα που δεν έγινε, όταν λ.χ. φονεύτηκε ένας άλλος νέος προ περίπου ενάμισι έτους σε σύγκρουση οπαδών δυο μεγάλων ελληνικών ομάδων.


Δεύτερον, οι κουκουλοφόροι

Από την ώρα που κάποιος επιλέγει να κρύψει το πρόσωπό του, είναι ξεκάθαρο ότι η ταυτότητά του όπως και οι σκοποί του δεν θέλει να αποκαλυφθούν. Απολύτως εξακριβωμένες πληροφορίες μας λένε ότι η πλειοψηφία –ίσως η μεγάλη πλειοψηφία- όσων προσήχθησαν στη ΓΑΔΑ μετά τις νύχτες- κόλαση των μέσων Δεκεμβρίου ήταν γνωστοί και μη εξαιρετέοι στις αρμόδιες αρχές. Ωστόσο, αναπάντητο παραμένει το ερώτημα: ποιος και γιατί οπλίζει τα χέρια τους;

Ευθύνη να ενημερώσει για αυτό το κρίσιμο θέμα τους πολίτες έχει η Κυβέρνηση κι όσο δεν το κάνει, άλλοι θα της καταλογίζουν ανικανότητα κι άλλη μυστικοπάθεια, δικαιολογημένη ή όχι. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται για αποσταθεροποιητικά στοιχεία και ως τέτοια πρέπει να εκλαμβάνονται τόσο από τη συντεταγμένη Πολιτεία όσο κι από τους ενεργούς πολίτες, που δεν επιλέγουν την ιδιώτευση.


Τρίτον, οι περιθωριακοί

Είναι μεγάλο (κι όχι του παρόντος) το ζήτημα πώς συμπεριφέρεται η σύγχρονη δυτική κοινωνία σε όσους στριμώχνονται στο περιθώριό της. Αυτό που εδώ ψηλαφούμε, είναι οι περιθωριακοί που μπήκαν για πλιάτσικο στα καμένα μαγαζιά. Η κίνηση είναι απολύτως δικαιολογημένη, αφού εκείνοι που στερούνται ακόμα και τα στοιχειώδη, ανάμεσά τους πολλοί μετανάστες που φυτοζωούν στα απόμερα σοκάκια της πρωτεύουσας, βρήκαν «δωρεάν» εμπορεύματα που ούτε μπορούσαν να φανταστούν.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η κατάλυση της τάξης σε μια «ευνομούμενη» κοινωνία συνεπιφέρει αλυσιδωτές συνέπειες. Η «προσδοκία» ενός μέρους του περιθωρίου για επανάληψη φαινομένων που θα τους «χαρίσουν» νέα αγαθά συνιστά πραγματική πρόκληση για όσους στρατολογούν κουκουλοφόρους. Με άλλα λόγια, μια αληθινά ευνομούμενη Πολιτεία, έχει βρει τις ισορροπίες της για ειρηνική συμβίωση των μελών της. Αν οι ισορροπίες αυτές διαταραχθούν έστω και μερικώς, η αστάθεια γενικεύεται.


Τέταρτον, η νεολαία

Είναι το σημαντικότερο κομμάτι από το παζλ που συνθέτει το σκηνικό της βίας των τελευταίων εβδομάδων για αυτό αξίζει να σταθούμε περισσότερο. Το ερώτημα είναι προφανές και εύλογο: Τι κάνει τους νέους να βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, έστω ειρηνικά κατ’ αρχήν, αλλά έτσι να δώσουν την ευκαιρία σε κουκουλοφόρους και περιθωριακές ομάδες να εκτρέψουν τις διαδηλώσεις σε φεστιβάλ βίας;

Το ερώτημα αυτό απαιτεί μια σύνθετη απάντηση. Η μια της συνιστώσα είναι τα αδιέξοδα που οι παλαιότεροι εξυφάναμε για τη νέα γενιά –και που σήμερα τα βρίσκει μπροστά της με τον πιο τραγικό και επώδυνο τρόπο- και η άλλη της συνιστώσα είναι οι εγγενείς αδυναμίες αυτής της νέας γενιάς, που είναι επίσης απότοκο επιλογών και αγκυλώσεων των μεγαλύτερων.


Τα αδιέξοδα των νέων

Πρόκειται για μια από τις πιο φωτισμένες πτυχές του προβλήματος. Δεκάδες άρθρων έχουν γραφεί τις τελευταίες εβδομάδες για την έλλειψη κουλτούρας, η οποία κτυπά κυρίως τους νέους, για ένα εκπαιδευτικό σύστημα περίπου ξένο προς τις σύγχρονες ανάγκες ενός Έλληνα πολίτη, για την αναντιστοιχία εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, για την έλλειψη αξιοπιστίας της κοινωνίας και συνεπώς των νέων ανθρώπων προς ενοποιητικούς θεσμούς της κοινωνίας.

Επίσης αρκετά άρθρα γράφτηκαν για τις ευθύνες της πολιτικής τάξης, έτσι γενικά κι αόριστα. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση οι ευθύνες –ποιες ευθύνες, ακριβώς;- διαχέονται από τον Καραμανλή και τον Παπανδρέου μέχρι την Παπαρήγα, τον Αλαβάνο και τον Καρατζαφέρη, καθώς και τους συνεργάτες τους. Εκεί που τελειώνει η επιφανειακή αυτή ανάλυση, αρχίζει ο πραγματικός επιμερισμός ευθυνών.


Οι αληθινές ευθύνες της πολιτικής

Με άλλη ευκαιρία το περιοδικό αυτό θα εξηγήσει γιατί πιστεύει ότι οι κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις της σημερινής πολιτικής τάξης είναι «δήθεν». Πρωθύστερα, θα μιλήσουμε για τη δήθεν «αριστερά» και τη δήθεν «δεξιά» στην Ελλάδα: Είναι λοιπόν αλήθεια ότι η δήθεν Αριστερά κατάφερε μεταπολιτευτικά να ελέγξει σημαντικό μέρος των λεγόμενων «κοινωνικών φορέων», δηλαδή την αυτοδιοίκηση, το συνδικαλισμό, τα Μέσα Επικοινωνίας και τα Πανεπιστήμια.

Είναι ακριβώς αυτοί οι παράγοντες που (ο καθένας με τον τρόπο του) εδώ και πάνω από μια δεκαετία αντιδρούν λυσσαλέα σε κάθε προσπάθεια αλλαγής των κοινωνικών δομών, είτε αυτές λέγονται ουσιαστική Παιδεία με την έννοια της προσωπικής καλλιέργειας, είτε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, είτε αληθινή αποκέντρωση, είτε προσαρμογή στα νέα δεδομένα της αγοράς εργασίας που ισχύουν απαρέγκλιτα σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης.

Όσο βαριές είναι οι ευθύνες της δήθεν «αριστεράς» για το ότι ουσιαστικά επώασε αυτά τα κοινωνικά αδιέξοδα στο όνομα μιας νεφελώδους και ατεκμηρίωτης έχθρας προς τον καπιταλισμό, τόσο ιστορικές είναι οι ευθύνες της δήθεν «δεξιάς» που τα ανέχτηκε, γιατί δεν είχε τη δύναμη ούτε τη βούληση να τα πολεμήσει. Ναι, με αυτή την έννοια οι ευθύνες διαχέονται στο πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Διαχέονται, αλλά και επιμερίζονται.


Οι εγγενείς αδυναμίες των νέων

Η κολακεία των άλλων αποτελεί συστατικό στοιχείο κοινωνικού καθωσπρεπισμού και ανθίζει στη σημερινή Ελλάδα, ιδιαίτερα αν ο λόγος είναι για τη νέα γενιά. Όλοι έχουμε ψελλίσει το παραδοσιακό «παιδιά είναι» που περικλείει μια αναδρομική συγχώρεση για οτιδήποτε, και μάλιστα χωρίς αυτή η συγχώρεση να ζητηθεί. Κι όλοι έχουμε γίνει μάρτυρες της «βάπτισης» των παιδιών που ξεχύθηκαν στους δρόμους στις κολυμβήθρες του τηλεοπτικού και έντυπου Σιλωάμ για οτιδήποτε συνέβη στους δρόμους της Αθήνας, είτε το έκαναν είτε όχι οι νεαροί διαδηλωτές.

Ας το πούμε καθαρά: για τις εγγενείς αδυναμίες της σημερινής νέας γενιάς ευθύνονται οι παλαιότερες, κι η αναγνώριση αυτών των αδυναμιών αποτελεί ίσως την πρώτη προσπάθεια ειλικρινούς βοήθειας στους νέους μας για να σταθούν –ως γενιά, όχι μεμονωμένα- στα πόδια τους.

Η αναγνώριση αυτή περικλείει τις εξής παραδοχές: Η σημερινή νέα γενιά –όπως και η προηγούμενη- ανατράφηκαν μέσα στην καθολική επικράτηση της αρχής της ήσσονος προσπάθειας. Η ασπόνδυλη αποστήθιση έκανε το σχολείο αποκρουστικό και η μειούμενη προσπάθειά τους να ξεχωρίσουν στην τάξη δεν επηρέαζε τον βαθμολογικό πληθωρισμό με τον οποίο τους «επιβράβευε» το σύστημα.

Μετά ήλθε η συνειδητοποίηση ότι εκεί έξω, στην κοινωνία, τα πράγματα είναι «άγρια» (δηλαδή ανταγωνιστικά) κι η ασύμβατη πορεία του σχολείου με την αγορά εργασίας. Το «μέσο» στο στρατό, στη δουλειά, στη ζωή, που με μιθριδατική ραδιουργία ενσταλάξαμε στις ψυχές τους, τους έπεισε για την κυριαρχία της αναξιοκρατίας στο κοινωνικό τους περιβάλλον.

Με την πατερναλιστική προστακτική εντός του σπιτιού δημιουργήσαμε την πιο παχύσαρκη γενιά της Ευρώπης. Οι μετενσαρκώσεις του Φρόιντ που διαστρωματώνουν το υποκείμενο βρίσκουν όλο και περισσότερους πελάτες. Η κρατική γραφειοκρατία κόβει τα φτερά και όσων νέων θέλουν να ξεφύγουν από αυτόν τον μελαγχολικό μέσο όρο της γενιάς τους κι η φορολογική αδικία σε βάρος μισθωτών και συνταξιούχων κλείνει το κράτος του νεοελληνικού ζόφου.

Μετά από αυτά, είναι να απορεί κανείς που τα νέα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους και φωνάζουν; Τι φωνάζουν; Ότι είναι ακόμα ζωντανά, παρά τις προσπάθειές μας…